Η επιρροή του εκπαιδευτικού και του περιβάλλοντος μάθησης, που προσφέρει η οικογένεια, στα αποτελέσματα των μαθητών στα μαθηματικά : μια διαχρονική έρευνα

Abstract

Η έρευνα γύρω από τα μαθησιακά αποτελέσματα, ξεκινά με την παραδοχή ότι η μάθηση συμβαίνει με συστηματικό τρόπο στο σχολείο λόγω της συμπεριφοράς του εκπαιδευτικού στην τάξη. Επιπρόσθετα, η μάθηση επηρεάζεται και από το οικογενειακό του περιβάλλον. Έτσι, η παρούσα διαχρονική έρευνα μελετά συστηματικά την επίδραση της αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού και του περιβάλλοντος μάθησης που προσφέρει η οικογένεια στα μαθησιακά αποτελέσματα. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, οι δύο παράγοντες επηρεάζουν περισσότερο τα μαθησιακά αποτελέσματα από άλλους παράγοντες. Οι περισσότεροι ερευνητές που μελέτησαν την επίδραση του εκπαιδευτικού και της οικογένειας, επικεντρώθηκαν είτε στην επίδραση των παραγόντων αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού, είτε στην επίδραση του περιβάλλοντος μάθησης που προσφέρει η οικογένεια. Όπως για παράδειγμα το Δυναμικό Μοντέλο Εκπαιδευτικής Αποτελεσματικότητας (ΔΜΕΑ) το οποίο αναφέρεται σε παράγοντες διδασκαλίας οι οποίοι θεωρούνται ότι μπορούν να συνεισφέρουν στην προαγωγή τόσο των γνωστικών όσο και των μεταγνωστικών μαθησιακών αποτελεσμάτων. Εντούτοις, οι έρευνες αυτές μελέτησαν μόνο τη βραχυπρόθεσμη επίδραση είτε των παραγόντων αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού, είτε του περιβάλλοντος μάθησης που προσφέρει η οικογένεια. Στο πλαίσιο αυτό, ο σκοπός της παρούσας διαχρονικής έρευνας, είναι η διερεύνηση της βραχυπρόθεσμης και μακροπρόθεσμης επίδρασης τόσο των παραγόντων αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού, όσο και του περιβάλλοντος μάθησης που προσφέρει η οικογένεια, στα μαθησιακά αποτελέσματα στα μαθηματικά. Έτσι, τη σχολική χρονιά 2013-2014 επιλέγηκαν τυχαία 54 δημόσια σχολεία πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Κύπρο (από την περιοχή της Λευκωσίας), εκ των οποίων τα 48 δέχτηκαν να συμμετέχουν στην παρούσα έρευνα. Κατά τη διάρκεια διεξαγωγής της έρευνας, αφαιρέθηκε ένα σχολείο από το δείγμα, καθώς παρατηρήθηκε μεγάλη μείωση στον αριθμό των μαθητών από την Α’ στη Β΄ τάξη. Από τα 47 σχολεία επιλέγηκαν όλα τα τμήματα Α’ τάξης και όλοι οι μαθητές των τμημάτων. Το 85% των γονιών έδωσαν την έγκρισή τους για συμμετοχή των παιδιών τους στην έρευνα, με τελικό δείγμα 1444 μαθητές. Η παρούσα διαχρονική έρευνα διήρκησε τρία χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων παρακολουθήθηκε και αξιολογήθηκε στα μαθηματικά, η ίδια ομάδα μαθητών από την Α’ τάξη του δημοτικού, όταν τα παιδιά ήταν 6 χρονών (σχολική χρονιά 2013-2014), μέχρι και την Γ’ τάξη του δημοτικού σχολείου, όταν τα παιδιά ήταν 8 χρονών (σχολική χρονιά 2015-2016). Έτσι θα μπορούσε να διερευνηθεί η βραχυπρόθεσμη επίδραση των παραγόντων αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού και του περιβάλλοντος μάθησης που προσφέρει η οικογένεια, εντός τριών σχολικών χρόνων και να ελεγχθεί κατά πόσο υπήρχε σταθερότητα στα αποτελέσματα. Επίσης, θα μπορούσε να διερευνηθεί η μακροπρόθεσμη επίδραση των παραγόντων αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού και του περιβάλλοντος μάθησης που προσφέρει η οικογένεια σε δύο διαφορετικές φάσεις: στο τέλος της Β’ και στο τέλος της Γ’ τάξης. Κατά τη διάρκεια αυτών των τριών χρόνων εξεταζόταν το περιβάλλον μάθησης που προσφέρει η οικογένεια, οι παράγοντες αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού και τα μαθησιακά αποτελέσματα. Συνολικά, έγιναν έξι μετρήσεις των μαθησιακών αποτελεσμάτων κατά τη διάρκεια των τριών χρόνων συλλογής δεδομένων. Επίσης, κάθε σχολική χρονικά γινόταν μέτρηση των παραγόντων αποτελεσματικότητας των εκπαιδευτικών του δείγματος, με παρακολουθήσεις της διδασκαλίας τους από τέσσερεις ανεξάρτητους παρατηρητές με βάση τους παράγοντες αποτελεσματικότητας του ΔΜΕΑ. Για κάθε εκπαιδευτικό, γινόταν παρακολούθηση της διδασκαλίας του, τρεις φορές εντός της σχολικής χρονιάς, ταυτόχρονα από δύο παρατηρητές. Το περιβάλλον μάθησης που προσφέρει η οικογένεια, αρχικά, μετρήθηκε στην αρχή της Α’ τάξης χορηγώντας ερωτηματολόγιο στους γονείς του δείγματος. Λόγω της δυναμικής μεταβολής του με το χρόνο, χορηγήθηκε και δεύτερο ερωτηματολόγιο στο τέλος της Γ’ τάξης. Τέλος, για τη διερεύνηση της βραχυπρόθεσμης και μακροπρόθεσμης επίδρασης του περιβάλλοντος μάθησης που προσφέρει η οικογένεια και των παραγόντων της αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού στα μαθησιακά αποτελέσματα, διενεργήθηκαν πολυεπίπεδες στατιστικές αναλύσεις. Μετρώντας τη βραχυπρόθεσμη επίδραση του περιβάλλοντος μάθησης που προσφέρει η οικογένεια (όπως μετρήθηκε στην Α’ τάξη), φάνηκε ότι μόνο δύο παράγοντες (εκπαιδευτικά υλικά που υπάρχουν στο σπίτι και οι κατ’ οίκον δραστηριότητες εμπλουτισμού μάθησης) σχετίζονται με τα μαθησιακά αποτελέσματα στα μαθηματικά στο τέλος της Α’ τάξης. Ωστόσο, μόνο ο παράγοντας των εκπαιδευτικών υλικών που υπάρχουν στο σπίτι είχε άμεση επίδραση στα μαθησιακά αποτελέσματα στο τέλος της Β’ και Γ’ τάξης. Ακολούθως, μετρώντας τη βραχυπρόθεσμη επίδραση του περιβάλλοντος μάθησης που προσφέρει η οικογένεια όπως μετρήθηκε στο τέλος της Γ’ τάξης, φάνηκε ότι μόνο δύο παράγοντες (η διάρκεια φοίτησης στο νηπιαγωγείο και οι προσδοκίες των γονέων) σχετίζονται με τα μαθησιακά αποτελέσματα στα μαθηματικά στο τέλος της Γ’ τάξης. Ελέγχοντας τη βραχυπρόθεσμη επίδραση του εκπαιδευτικού μέσα από τρεις διαφορετικές αναλύσεις, φάνηκε ότι οι μεταβλητές που μετρούν τους παράγοντες του εκπαιδευτικού έχουν σημαντική επίδραση στα μαθησιακά αποτελέσματα. Μακροπρόθεσμα, φάνηκε ότι η επίδραση σχεδόν όλων των παραγόντων του εκπαιδευτικού έχουν στατιστικά σημαντική επίδραση στα μαθησιακά αποτελέσματα. Τέλος, όσον αφορά στην επίδραση των χαρακτηριστικών του μαθητή και του περιβάλλοντος μάθησης που προσφέρει η οικογένεια μακροπρόθεσμα, φάνηκε ότι το ΚΟΕ και τα εκπαιδευτικά υλικά που υπάρχουν στο σπίτι έχουν συνεχώς στατιστικά σημαντική επίδραση. Καμιά άλλη πτυχή του περιβάλλοντος μάθησης που προσφέρει η οικογένεια δε φάνηκε να έχει επίδραση στα μαθηματικά μακροπρόθεσμα. Συμπερασματικά, αυτό που φάνηκε να επηρεάζει τα μαθησιακά αποτελέσματα στα μαθηματικά μέσα από το περιβάλλον μάθησης που προσφέρει η οικογένεια, είναι οι ευκαιρίες μάθησης που δίνει η οικογένεια στον μαθητή. Αυτές οι ευκαιρίες μάθησης που φάνηκε να επηρεάζουν θετικά τα μαθησιακά αποτελέσματα, είναι σχετικές και αντίστοιχες με το αναλυτικό πρόγραμμα που διδάσκονται οι μαθητές στην προδημοτική και στη δημοτική εκπαίδευση στην Κύπρο. Επιπρόσθετα, προκύπτει ότι οι αποτελεσματικοί εκπαιδευτικοί μπορεί να είναι σε θέση να αντισταθμίσουν εν μέρει το ανεπαρκές περιβάλλον μάθησης που προσφέρει η οικογένεια, καθώς η επίδραση της διδασκαλίας τους είναι μακροχρόνια, σε αντίθεση με πολλές πτυχές του περιβάλλοντος μάθησης που προσφέρει η οικογένεια. Φάνηκε ότι η μακροπρόθεσμη επίδραση των εκπαιδευτικών είναι μεγαλύτερη από τη βραχυπρόθεσμη, κάτι που δείχνει ότι οι παράγοντες που σχετίζονται με την ποιότητα της διδασκαλίας συνεχίζουν να επηρεάζουν μακροπρόθεσμα τα μαθησιακά αποτελέσματα. Άρα, ο εκπαιδευτικός επηρεάζει την πρόοδο των μαθητών και έτσι ως ερευνητές μπορούμε να μελετούμε την μακροχρόνια αποτελεσματικότητα ενός εκπαιδευτικού. Φάνηκε ακόμη, ότι σχεδόν όλοι οι παράγοντες αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού έχουν στατιστικά σημαντική επίδραση στα μαθησιακά αποτελέσματα, ανεξάρτητα από τη χρονική περίοδο που εξετάστηκαν. Έτσι, προκύπτει η σημαντικότητα να λαμβάνονται υπόψη ταυτόχρονα και οι οκτώ παράγοντες του εκπαιδευτικού σε περίπτωση μέτρησης της αποτελεσματικότητάς του.

Research on learning outcomes, begins with the assumption that learning occurs systematically at school because of teacher behaviour in the classroom. Furthermore, learning is affected by the home learning environment. To this end, this longitudinal study investigates the effect of teacher effectiveness and home learning environment on student achievement gains. According to the literature, these two factors affect significantly the student outcomes. Most of the researchers who investigated the effect of teacher or family, investigated either the effect of the teacher effectiveness, or the effect of home learning environment. For example, the Dynamic Model of Educational Effectiveness refers to teaching factors that can promote cognitive and metacognitive skills. But, these studies investigated only the short term effect of teaching factors, or the short term effect of home learning environment on student outcomes. In this context, this longitudinal study investigates the short and long term effect of teacher effectiveness and home learning environment on student mathematics outcomes. In particular, at the beginning of school year 2013-2014, 54 primary schools in Cyprus (Nicosia) were randomly chosen and 48 of them agreed to participate in this study. During the study, one school removed from the sample, as there was a large decrease in the number of students moving from grade 1 to grade 2. The 85% of the parents, agreed for the participation of their child in the research. Evidently, the sample was 1444 students. The data collection of this study, lasted three years, and during this period the same group of students was investigated from grade 1 (school year 2013-2014) to grade 3 (school year 2015-2016). Consequently, the short term effect of teacher effectiveness and home learning environment could be investigated during three school years and examine whether the results are stable. Furthermore, the long term effect of teacher effectiveness and home learning environment could also be investigated in two phases: at the end of grade 2 and at the end of grade 3. During these three school years the home learning environment, teacher effectiveness and student outcomes were measured. During the three years of data collection, the student outcomes were measured at six different phases. Also each year, teacher effectiveness was measured by four external observers, who measured teacher effectiveness based on the dynamic model. Home learning environment was measured at the beginning of year 1 using a questionnaire completed by the parents. Because of its dynamic change over time, a second questionnaire was also given to the parents, at the end of year 3. Finally, in order to investigate the short and long term effect of teacher effectiveness and home learning environment on student outcomes, multilevel analysis were conducted. Measuring the short term effect of home learning environment (as measured at the beginning of year 1), it was found that only two factors (home learning materials and home learning activities) were correlated with student outcomes at the end of year 1. However, only one factor had direct effect on student outcomes at the end of year 2 and year 3. Furthermore, measuring the short term effect of home learning environment as measured at the end of year 3, it was found that only two factors (years of attendance pre-school and expectations of parents) were correlated with student outcomes at the end of year 3. Searching for the short term effect of teacher effectiveness in three different analysis, it was found that the variables measuring teacher factors has statistically significant effect on student outcomes. With regards to the long term effect, it was found that the effect of almost all teacher factors on student outcomes was statistically significant. Finally, concerning the long term effect of student characteristics and home learning environment, it was found that the socio-economic status of family and home learning materials had statistically significant effect. No other factor of home learning environment was found to have long term effect on student outcomes. In conclusion, what seems to affect student outcomes through the home learning environment the most, is the learning opportunities offered by the family to the student. These learning opportunities that seemed to affect positively the learning outcomes, are correlated and relevant to the curriculum used in Cyprus in pre-primary and primary school. Furthermore, we can say that effective teachers may can compensate the poor home learning environment as the effect of their teaching is longitudinal, in contrast to many factors of home learning environment. It was found that long term effect of teachers is bigger than the short term, showing that the factors correlated to the quality of teaching continue to affect longitudinally the student outcomes. Therefore, the teacher can affect the progress of students and as a consequence, researchers can investigate the long term effect of teacher effectiveness. It was also found, that almost all teacher factors had statistically significant effect on student outcomes despite the time period that were measured. Thus, it is important to take into account the same time period for all the factors that determine teacher effectiveness in order to measure teacher effectiveness.