Η ανάπτυξη της υποθετικοπαραγωγικής σκέψης παιδιών του δημοτικού σχολείου: προεκτάσεις μιας παρεμβατικής προσπάθειας

Abstract

Πολλές εμπειρικές μελέτες έχουν δείξει ότι η επίδοση των παιδιών σε ασκήσεις υποθετικοπαραγωγικού συλλογισμού είναι χαμηλή, αν εξετασθεί σε σχέση με την τυπική λογική. Παράλληλα όμως, υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι υπό κάποιες προϋποθέσεις τα παιδιά μπορούν να επιδείξουν ορθή υποθετικοπαραγωγική συμπεριφορά. Στην εργασία αυτή, εξετάζεται η υποθετικοπαραγωγική επίδοση παιδιών Γ΄και Στ΄ τάξης του δημοτικού σχολείου. Οι διάφοροι συλλογισμοί διαφοροποιούνται, όπως ακριβώς εμφανίζονται σε πολλές άλλες εμπειρικές μελέτες. Οι διαφορετικές κατηγορίες σχέσεων, βάσει των οποίων συγκροτήθηκε το υποθετικοπαραγωγικό τεστ, δικαίωσαν τις προβλέψεις της θεωρίας των νοητικών μοντέλων. Ασκήσεις με περιεχόμενο, που θεωρητικά δεν ευνοούσε την οικοδόμηση εναλλακτικών μοντέλων, δημιουργούσαν επιπρόσθετη δυσκολία για την σκέψη των παιδιών, σε αντίθεση με ασκήσεις με περιεχόμενο, όπου οι σχέσεις ενεργοποιούσαν προϋπάρχουσες γνώσεις και διευκόλυναν τα εναλλακτικά μοντέλα. Οι λόγοι γι’ αυτό, ανιχνεύονται τόσο σε αναπτυξιακούς παράγοντες γενικά, όσο και σε παραμέτρους του συστήματος επεξεργασίας ειδικότερα, όπως η εργαζόμενη μνήμη και η ικανότητα λεκτικής παραγωγής. Ένας άλλος άξονας, που φάνηκε να επηρεάζει την επίδοση των παιδιών είναι η μεταλογική ικανότητα διάκρισης δομικών ομοιοτήτων μεταξύ διαφορετικών παραγωγικών έργων. Τα αποτελέσματα της παρεμβατικής προσπάθειας έδωσαν ενδείξεις ότι τα παιδιά του δημοτικού σχολείου μπορούν να βελτιωθούν σημαντικά, όσον αφορά την αντιμετώπιση υποθετικοπαραγωγικών συλλογισμών μετά από μια παρέμβαση που στοχεύει τη μεταλογική τους ενημερότητα. Η βελτίωση που εμφανίστηκε δεν ήταν γενική και ανεξάρτητη του περιεχομένου των έργων. Οι περιορισμοί, κυρίως της εργαζόμενης μνήμης, συνέχισαν να επιδρούν στην υποθετικοπαραγωγική σκέψη, η οποία, παρά την μεταλογική υποστήριξη που είχε, συνέχισε να διαφοροποιείται στη βάση των κατηγοριών σχέσεων των υποθετικοπαραγωγικών έργων.

Many empirical studies have shown that performance of elementary school children in conditional reasoning is quite poor, if it is examined with normative logic standards. At the same time, a serious body of bibliography documents that under certain conditions, young children can demonstrate pure conditional reasoning. In this study, the conditional performance of children of elementary school (age 9-11) is assessed and then analyzed in the terms of the above literature lines. The conditional reasoning tasks are built on three categories of relations and assessed through the four classical conditional syllogisms. The performance is differentiated along the four conditional syllogisms. Performance was also differentiated along the three categories of relations, according to predictions based on the theory of mental models . Conditional tasks with content, which does not facilitate alternate models were shown to be more difficult than other tasks, whose relations activate pre-established knowledge and thus facilitate the building of mental models. These findings are examined in the light of metalogic awareness and the components of mental processing system. The results of the intervention program give indications that children of primary school can improve their performance in conditional syllogisms at a significant degree, after an intervention which aims to their metalogical understanding of several concepts and strategies. The shown improvement was not general and independent of the content of conditional tasks. The limitations of working memory were still there affecting the conditional reasoning, even after the improvement that has been taken place, due to metalogical understanding.